یاران سبز-مرتضی خضری: وقتی صد و پنجاه سال پیش در انگلیس فوتبال تبدیل به زندگی می‌شد و شهرهای شمال و جنوب برای قهرمانی در جام حذفی نقشه می‌کشیدند، در ایران خبری از توپ و تور و دروازه و زمین فوتبال نبود. وقتی بریتانیا فوتبال را صادر می‌کرد، ایران زیر شلاق شاهان قجر، کمر شکسته و تکه‌تکه می‌شد. وقتی در انگلیس فوتبالیست‌ها بند کفش‌هایشان را سفت می‌کردند، ناصرالدین شاه در حرم‌سرا به دنبال سوگلی تازه بود.
وقتی انگلیس برای فتح دروازه‌ها ناوگان می‌فرستاد در ایران بادبان‌ها منتظر باد بودند تا خبر فوتبال را به آبادان و بوشهر برسانند.
اما به مرور ایران مانند تمام دنیا لبریز از هیجان بی‌پایان فوتبال شد، و شد آقای فوتبال آسیا.
فوتبال ایران در سال ۱۳۲۵ رنگ فدراسیون را به خود دید.
جام قهرمانی فوتبال ایران
▪️در سال ۱۳۳۶ اولین تلاش برای انجام لیگ سراسری فوتبال در ایران انجام شد. در شهریور سال ۱۳۳۶ اصفهان میزبان نماینده استان‌ها بود و زنگ اولین لیگ به صدا در آمد. بی‌نظمی در مسابقات دیده می‌شد اما مسابقات انجام شد و تاج تهران با شکست تمامی حریفان به فینال رسید. تاج در فینال کلنی مموریال تبریز را ۳ بر صفر شکست داد و قهرمان شد.
در این مسابقات پرویز کوزه‌کنانی بهترین گلزن شد.
▪️در اواخر سال ۱۳۳۶ زلزله کرمانشاه باعث شد تا هزینه مسابقات فوتبال به آسیب دیدگان زلزله برسد و مسابقات در سال ۱۳۳۷برگزار نشود.
▪️در سال ۱۳۳۸ مسابقات فوتبال تهران برگزار نشد و تهران در مسابقات کشوری نماینده نداشت. تبریز میزبان مسابقات بود و کلنی مموریال تبریز قهرمان شد. شاهین اصفهان دوم شد.
صادق‌زاده هم عنوان آقای گلی را به دست آورد.
▪️در سال ۱۳۳۹ تیمسار مصطفی مکری بازیکن سابق منتخب تهران رییس فدراسیون فوتبال شد و مسابقات لیگ را ابداع کرد.
مکری تصمیم گرفت مسابقات فوتبال را در ۶ منطقه کشور انجام دهد و ۶ تیم برتر را به مرحله نهایی ببرد.
تیم‌های سپه تهران، جم (شاهین) آبادان، فرهنگ قزوین، تاج تبریز، نماینده کرمان و نادر ساری با صعود از گروه‌های خود به مرحله پایانی راه یافتند. در این مسابقات جم با ده امتیاز قهرمان شد و سپه تهران با هفت امتیاز دوم شد. این مسابقات اولین دوره پیکار باشگاههای ایران بود.
جم آبادان بدون شکست مسابقات را به اتمام رساند و پرویز دهداری بهترین گلزن و بهترین بازیکن مسابقات شد و جام قهرمانی را بالای سر برد.
▪️در سال ۱۳۴۰ مشهد میزبان مسابقات بود و آریا مشهد از این میزبانی بیشترین سود را برد. آریا قهرمان مسابقات شد و کیان تهران در جای دوم ایستاد.
در این مسابقات شاهرخ جوانشیر گلزن اول مسابقات بود.
▪️در سال ۱۳۴۱ دارایی تهران با شکست تبریز قهرمان مسابقات فوتبال ایران شد. دارایی که در دهه ۲۰ با چهار عنوان قهرمانی باشگاههای تهران قدرتمندترین تیم تهران بود در دهه ۳۰ محو شد اما در دهه ۴۰ بار دیگر قدرت گرفت و در سال ۱۳۴۱ قهرمان فوتبال کشور شد.
دارایی ضلع سوم محبوب‌ترین تیم تهران بود. دارایی، تاج و شاهین سه تیم محبوب پایتخت بودند.
▪️در سال ۱۳۴۲ یک بار دیگر فوتبال تهران تعطیل شد و جام قهرمانی فوتبال ایران هم تحت شعاع المپیاد ورزش‌های کشور قرار گرفت و برگزار نشد.
▪️در سال ۱۳۴۳ مشهد برای دومین بار میزبان بود اما آریا نتوانست کاری از پیش ببرد و کیان تهران عنوان قهرمانی را به دست آورد. کلنی مموریال تبریز برای سومین بار در این مسابقات عنوان دومی را به دست آورد.
محمدعلی مالکیان آقای گل مسابقات شد.
▪️در سال ۱۳۴۴ مسابقات باشگاههای تهران نیمه تمام ماند و پاس که صدرنشین بود به عنوان نماینده تهران در مسابقات شرکت کرد. همایون شاهرخی یکی از بهترین‌های کشور بود و باعث شد تا پاس عنوان قهرمانی را در ساری به دست آورد. شاهرخی بهترین گلزن شد و آریا مشهد در جای دوم ایستاد. کلنی مموریال تبریز در این مسابقات سوم شد.
▪️ در سال ۱۳۴۵ بر در فوتبال قفل زده شد.
▪️ در فروردین سال ۱۳۴۶ تیم‌ها در کرمان جمع شدند تا فوتبال بار دیگر بچرخد. در این مسابقات پاس تهران اول شد و کلنی مموریال تبریز در جای دوم ایستاد.
پرویز میرزاحسن بهترین گلزن مسابقات شد.
▪️در سال ۱۳۴۷ بار دیگر مکری فدراسیون را به دست گرفت و فوتبال قهرمانی کشور بار دیگر شکل گرفت. تیم‌ها بعد از رقابت در گروه‌ها به هفته پایانی رسیدند. پاس در این دور با شکست ملوان برای سومین بار قهرمان مسابقات فوتبال ایران شد.
در این دوره عنوان آقای گلی به جواد صالح‌نیا رسید.
▪️در سال ۱۳۴۸ فوتبال در تهران اوج عجیبی داشت. رقابت فشرده بود و پیکان ظهور کرده بود.
تهران میزبان بود و ابراهیم آشتیانی یک‌پارچه آتش بود. آشتیانی آقای گل شد و خیامی با پیکان عنوان قهرمانی را به دست آورد.
جام منطقه‌ای فوتبال ایران
▪️مسابقات فوتبال مناطق کشور در سال ۱۳۴۹ رنگ جدیدی به خود گرفت و جدی‌تر و اندکی با برنامه‌تر آغاز شد.
استان‌ها دارای سهمیه شدند و لیگ مرتب‌تر از پیش شد. تیم‌ها در چهار منطقه تقسیم شدند. کرمان، رضاییه، رشت و اصفهان میزبان‌های دور نخست بودند.
در کرمان تیم‌های پیکان تهران، تاج آبادان، راه کرمان، خانه جوانان اصفهان و آرش انزلی به دیدار هم رفتند. در این گروه تاج آبادان اول و پیکان تهران دوم شد.در منطقه رضائیه، تاج تهران، کارگر آبادان، پاس همدان، پرسپولیس رضائیه، نیروی کرمانشاه و جعفری سنندج هم گروه بودند. تاج تهران و کارگر آبادان دو تیم قدرتمند این گروه اول و دوم شدند.
در رشت؛ پاس تهران، گیو انزلی، تاج گنبد، تاج رشت رودرروی هم قرار گرفتند. حاصل بازی‌های این گروه صعود پاس تهران و گیو انزلی بود.
در اصفهان هم سه تیم تاجی اهواز، بویراحمد و شیراز در کنار تیم‌های برق تهران، پاس مشهد و جوانان اصفهان قرار گرفتند. از این گروه برق تهران و تاج شیراز صعود کردند.
هشت تیم صعود کنند در دو گروه و در ورزشگاه امجدیه نبرد کردند. در این مرحله بازیکنان پیکان راهی پرسپولیس شدند و با موافقت فدراسیون پرسپولیس جایگزین پیکان شد.
در مرحله دوم تیم‌ها به دو گروه تقسیم شدند. تیم‌های پاس، پرسپولیس، تاج شیراز و برق تهران در گروه اول بودند و تیم‌های تاج، تاج آبادان، کارگر آبادان و آریا مشهد هم گروه دوم را تشکیل دادند.
با اتمام مسابقات چهار تیم پاس، پرسپولیس، تاج و تاج آبادان صعود کردند.
تاج و پرسپولیس در مقابل هم قرار گرفتند. دیدار دو تیم یک بر یک بود اما پرسپولیس از داوری به تنگ آمده و به نشانه اعتراض زمین را ترک کرد و بازی سه بر صفر به سود تاج شد. با این نتیجه تاج به فینال رسید.
پاس هم ۴ بر ۲ تاج آبادان را شکست داد و راهی فینال شد.
در فینال مسابقات تاج ۲ بر ۱ پاس را شکست داد و قهرمان شد.
علی جباری عنوان بهترین بازیکن مسابقات را به دست آورد و حسین کلانی هم با ۶ گل بهترین گلزن شد.
تاج هم مانند جم بدون شکست مسابقات را به اتمام رساند.
▪️در سال ۱۳۵۰ بار دیگر در چهار منطقه رشت، باختران، اصفهان و کرمان فوتبال داغ شد.
با پایان دور مقدماتی تیم‌های پرسپولیس تهران، عقاب تهران، پاس تهران، تاج تهران، تاج مسجدسلیمان، تاج نوشهر، سپاهان اصفهان و جم آبادان صعود کردند و منتظر ماندند تا لیگ اول با حضور تیم‌های برتر زیرگروه تکمیل شود.
قبل از شروع مرحله نهایی مکری از فدراسیون کنار رفت و کامبیز آتابای رئیس شد. آتابای دستور راه‌اندازی زیرگروه را داد. تیم‌های تاج اهواز، تراکتورسازی تبریز، ملوان انزلی، پرسپولیس اصفهان، تاج آبادان، جم آبادان، پاس مشهد و پرسپولیس سنندج به دیدار هم رفتند.
با پایان مسابقات تیم‌های تاج اهواز، تاج آبادان، ملوان انزلی و جم آبادان به مرحله نهایی رسیدند. با پایان این مسابقات دو تیم تاج اهواز و آبادان به جمع هشت تیم برتر پیوستند.
با تکمیل لیگ اختلافات هم شروع شد و بالاخره لیگ با همان ۸ تیم آغاز شد.
پرسپولیس در این مسابقات با ۱۳ برد و یک مساوی قهرمان شد. این تیم رنگ باخت را ندید.
در پایان این مسابقات حسین کلانی و صفر ایرانپاک با ۱۱ گل آقای گل مسابقات شدند.
▪️در سال ۵۱ فوتبال ایران دچار سکوتی محض شده بود اما از پس این سکوت بالاخره جام تخت جمشید شکل گرفت.
جام تخت جمشید
▪️در سال ۱۳۵۲ اولین دوره مسابقات فوتبال باشگاههای ایران در قالب جام تخت جمشید شکل گرفت.
تیم‌های پرسپولیس تهران، تاج تهران، پاس تهران، عقاب تهران، ملوان انزلی، راه‌آهن تهران، صنعت نفت آبادان، ماشین‌سازی تبریز، نورد اهواز، ذوب‌آهن اصفهان، بانک‌ملی تهران و برق تهران در ۱۵ تیرماه سال ۱۳۵۲ جنگی تمام عیاری را آغاز کردند.
در این سال پرسپولیس بدون شکست عنوان قهرمانی را به دست آورد. پرسپولیس سال ۵۲ را می‌توان ابر تیم فوتبال ایران دانست؛ تیمی یک دست و پر مهره‌ای که با جذب تماشاگران شاهین تبدیل به قدرت اول فوتبال ایران شد.
در لیگ ۵۲ غلامحسین مظلومی با ۱۵ گل عنوان بهترین گلزن را به دست آورد.
▪️در سال ۱۳۵۳ تاج قهرمانی به تاج تهران رسید. رقابت ۱۲ تیم منجر به قهرمانی تاج شد. در پایان این مسابقات هیچ تیمی سقوط نکرد.
غلامحسین مظلومی در دومین دوره جام تخت جمشید هم عنوان آقای گلی را به دست آورد. مظلومی ۱۰ گل زد. این مسابقات در اسفند سال ۱۳۵۲ آغاز شد. رقابت تاج، پرسپولیس، هما و پاس تا آخرین هفته برای قهرمانی ادامه داشت.
▪️در سال ۱۳۵۴ پرسپولیس خیلی زود از تیم‌ها جدا شد و در صدر ایستاد. پرسپولیس در اولین لیگ ۱۶ تیمی با ۴۴ امتیاز قهرمان شد. جدی‌ترین تعقیب‌ترین کننده هما بود که با گل‌های ناصر نورایی پرواز خوبی داشت.
نورایی با ۱۸ گل بهترین گلزن مسابقات شد.
▪️در سال ۱۳۵۵ پاس به سختی از چنگال پرسپولیس گریخت و با ۳۹ امتیاز قهرمان شد. شهباز که همان نام جدید شاهین منحل شده بود بالاتر از تاج ایستاد.
غلامحسین مظلومی با ۱۹ گل رکورد گلزنی را شکست اما حتی گل‌های مظلومی هم نتوانست تاج را صاحب سکو کند.
▪️در سال ۱۳۵۶ افسران پاس بار دیگر همه را خبردار و عنوان قهرمانی را تکرار کردند. پرسپولیس در این دوره هم قدم قدم با پاس پیش رفت اما با اختلاف دو امتیاز جام را به پاس داد.
ملوان بندرانزلی و عزیز اسپندار در جای سوم ایستادند. اسپندار با ۱۶ گل بهترین گلزن مسابقات بود.
▪️در سال ۱۳۵۷ تهران آرامش نداشت اما فوتبال به پیش می‌رفت ولی بالاخره ترمز فوتبال هم کشیده شد.
شهباز در صدر بود و پرسپولیس در فاصله یک امتیازی صدرنشین قرار داشت.
